Uitleg: Wat doet de Hoge Raad

De Hoge Raad is het hoogste rechtscollege van Nederland en heeft als belangrijkste taak om te zorgen voor eenheid en consistentie in de uitleg en toepassing van het recht. De Hoge Raad doet dit door het behandelen van cassatiezaken, waarbij partijen in beroep gaan tegen een uitspraak van een lagere rechter.

Wanneer een zaak aan de Hoge Raad wordt voorgelegd, beoordeelt de Hoge Raad of de lagere rechter het recht op de juiste manier heeft toegepast. De Hoge Raad doet geen feitenonderzoek en kijkt dus niet naar de feitelijke omstandigheden van de zaak. Als de Hoge Raad vindt dat het recht onjuist is toegepast, vernietigt hij de uitspraak van de lagere rechter en verwijst de zaak terug naar een lagere rechter voor een nieuwe behandeling.

De Hoge Raad speelt ook een belangrijke rol in de ontwikkeling van het recht. Door middel van zijn uitspraken kan de Hoge Raad nieuwe rechtsregels formuleren of bestaande rechtsregels verduidelijken of aanpassen. Daarnaast kan de Hoge Raad in sommige gevallen ook prejudiciële vragen stellen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie over de uitleg van Europees recht.

Uitspraken

De Hoge Raad doet uitspraken in cassatiezaken waarbij partijen in beroep gaan tegen een uitspraak van een lagere rechter. Deze uitspraken hebben betrekking op allerlei rechtsgebieden, zoals strafrecht, civiel recht, bestuursrecht en fiscaal recht. Een uitspraak van de Hoge Raad heeft in principe alleen betrekking op de specifieke zaak waarover de uitspraak wordt gedaan, maar kan ook van invloed zijn op toekomstige zaken met vergelijkbare feiten en omstandigheden.

Enkele recente uitspraken van de Hoge Raad zijn:

• In 2021 oordeelde de Hoge Raad dat de avondklok rechtmatig was op basis van de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg). Dit was een belangrijke uitspraak in het kader van de coronamaatregelen.
• In 2020 oordeelde de Hoge Raad dat de Belastingdienst de kinderopvangtoeslag van ouders niet zonder grond mocht stopzetten en terugvorderen. Dit leidde tot het bekende toeslagenschandaal.
• In 2019 oordeelde de Hoge Raad dat de Staat aansprakelijk is voor de schade die is veroorzaakt door de Nederlandse bijdrage aan de val van de moslimenclave Srebrenica in 1995. Dit was een belangrijke uitspraak voor de nabestaanden van de slachtoffers.
• In 2018 oordeelde de Hoge Raad dat de NAM aansprakelijk is voor de immateriële schade van Groningers als gevolg van aardbevingen door gaswinning. Dit was een belangrijke uitspraak in het kader van de aardbevingsproblematiek in Groningen.

Het is belangrijk om te benadrukken dat dit slechts enkele voorbeelden zijn en dat de Hoge Raad regelmatig uitspraken doet over allerlei verschillende onderwerpen.